ԿՐԻԿՈՐ ՄԱԶԼՈՒՄՅԱՆԻ ԲԱՆԱՍՏԵՂԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

[avetik]

Պիտի պատժվի՞, ասացե'ք, օձը,
Որ մահացու է ամեն մի խոցը:
Ա. Քոչկոնյան



Ռուսերենից թարգմանեց Հենրիկ Բաբաջանյանը

Source: http://www.gisher.ru/topic4573.html#p75212

[avetik]

ք. Սոչի





Ռուսերենից թարգմանեց ՀԵՆՐԻԿ ԲԱԲԱՋԱՆՅԱՆԸ

Source: http://www.gisher.ru/topic4573.html#p75599

[Hayrik]

Բարի օր,
Մի ծանօթ՝ բնիկ զէյթունցիի (Կիլիկիա) որդի, -այժմ հանգուցեալ,- Մինաս Մազլումեանն ասում էր, որ Աբխազիայում էլ կան մազլումեաններ:
Իբր աբխազահայ մազլումեանների նախահայրը, որ հայ կամաւորական բանակի ռազմիկ է եղել Առաջին Համաշխարհայինի տարիներին, պատերազմից ետք հասատուել է Համշէնահայերի շրջապատում:

[BABAJANYAN]

ՀԱՄՇԵՆԻ ՃԱՄՓԱՆԵՐԸ

Անտառի միջով, ափով հորդ գետի,
Ուր շիրիմն անգամ ոսոխն է խոցել,
Նորից տանում է ճամփան Համշենի՝
Ճամփան, որով դեռ պապս է անցել:

Դարեր են թռել ու դարաշրջան,
Անցել արուձի ոսոխի, գողի:
Զգում եմ ինչպես տրեխիս կաշին
Բերում է հուշն իմ պապական հողի:

Բայց ձեզ փնտրելիս, Համշենի ճամփեք,
Դժվար էր գտնել դարերի ծխում:
- Ինչո՞վ էր ներկվել ոտքերդ, ճամփորդ,
Հյու՞թ էր հոնի, թե՞ արյուն էր բխում:

Քայլում էր ծանր խուրջինը ուսին,
Ճակատագիրը Համշենի՝ մեջքին:
Հանուն սուրբ հոգու և հոր, և որդու՝
Աղոթքով - ահա հավատը վերջին:

Փշածածկ եք դուք, Համշենի ճամփեք,
Ջադված ապակին նուրբ չէ՞ ավելի:
Սակայն ոտքերս կարոտել են ձեզ՝
Ձեր ջերմությանն ու փոշուն դարերի:

Արցունքալվա քսաներրորդ դար,
Հայի դառ ուղի, արյունոտ հետքով...
Վարշամի ճամփից նայում են ինձ հար
Պապիս աչքերը՝ լցված աղոթքով:

Ռուսերենից թարգմանեց ՀԵՆՐԻԿ ԲԱԲԱՋԱՆՅԱՆԸ

[hagop]

Ժողովուրդ,

Վարշամը ո՞վ է(ր), ձեր մեջ իմացող կա:

[avetik]

Ի՞նչ Վարշամ, Հակոբ ջան։ Մեր գյուղում այդպիսի անունով մարդ չգայ ։Ճ

[hagop]

Henc verevi banasteghtsutyan naxaverjin togh@:

Վարշամի ճամփից նայում են ինձ հար

[BABAJANYAN]

Ես ուզում էի ներկայացնել ձեր ուշադրությանը «Համշենյան» շարքը լիպվին, բայց երևում է ձեզ համար դա կատակի նյութ է: Այստեղ Համշենի հայերի ողբերգությունն է եղեռնի տարիներին: Հարգանքերով՝ Հենրիկ Բաբաջանյան

[hagop]

Hargeli baron Babajanyan,

Yes dzez havastiacnum em, vor voch Yegherni voch el Hamsheni nyuteri shurj katak em anum. Indz parzapes hetaqrqrum e Varsham anvan ogtagortsum@ banasteghtsutyan mej. Artyoq ogtakar karogh eiq linel?

Harganoq,
Hagop

[BABAJANYAN]

Այստեղ հեղինակի սխալն է, որ առանձին չի բացարտել, թե որտեղ են գտնվում այդ լեռները, գետերը, կամ գյուղերը: Այդ մասին ես նրան ասել եմ: Գիրքը պատրաստվում է տպագրության Հայաստանում, որի մեջ Մազլումյանը խոստացել է տալ բացատրություն: Ես միայն թարգմանիչն եմ այդ հայրենասիրական, Համշենասիրական ստեղծագործությունների: Այդ ամենը Դուք էլ իմանալ չեք կարող, որովհետև դրանք գտնվում են Տրապիզոնի մոտակայքում՝ պատմական Համշեն գավառում, որը հաշենահայերը լքել են 1915-1918 թթ, թողնելով այնտեղ մի չքնաղ Հայրենիք: Ես ինքս համշենցի չեմ՝ ի դեպս Մազլումյանի: Նա Ռուսաստանի և Հայաստանի գրոների միության անդամ է և անչափ սիրում է իր նախնիների կորցրած երկիրը՝ ՀԱՄՇԵՆԸ: Հարգանքներով՝
Հ. Բաբաջանյան



***

Ինձ հայ է ծնել: Հայ եմ, ինչպես դու,
Համշենացի են իմ զավակ ու նախնիք,
Հպարտությամբ եմ ասում հայորդու -
Չի եղել երբեք խոստումս գաղտնիք:

Չի մորթել, դավել ձեր ազգի որդին,
Թուրք փաշայի մոտ հային չի հերքել…
Ծիրան է սիրել ամառվա տոթին,
Գարնանը արտ ու բոստան է հերկել:

Չեմ ձանձրացնի հարցերով խրթին՝
Հացերը շատ են – հողն էլ չի ների,
Բայց մի հարց ունեմ սուլթան Համիդին.
-Ու՞ր է հայրենիքն ի'մ և իմ պապերի:

ԿՐԻԿՈՐ ՄԱԶԼՈՒՄՅԱՆ

[hagop]

Shnorhakalutyunner dzer teghekutyunni hamar.

[BABAJANYAN]

***
Սիրում եմ քեզ, աղբյուր Համշենի,
Չեմ տեսել քարերը, շիթերը քո պերճ...
Սիրում են Աստծո կերպարն անթերի
Այդպես մարդիկ գիտակցության մեջ:

Սիրում եմ քեզ, աղբյուր Համշենի,
Ինչպես առաջին համբույրը անշեջ,
Ինչպես եղնիկի մարմինը նազենի
Տենչող ջրերիդ զովությունն անվեջ:

Սիրում եմ քեզ, աղբյուր Համշենի,
Օ՜, մաքուր վշշոց, ձյուների արցունք:
Փրփուրները քո ժայռերն են ծնում,
Սերն էլ չէ՞ այտեղ արարում երկունք:

Սիրում եմ քեզ, աղբյուր Համշենի,
Առանց քեզ հավետ ծարավ եմ անհագ,
Սերը իմ հոգու, կանչն է արյունի,
Որ սերմանել է պապս մեծահարգ:

Սիրում եմ քեզ, աղբյուր Համշենի,
Ամեն մի մաքուր բարության կաթիլ,
Օ՜աղբյուրներ, անտակ կիրճերի,
Ձեր արծաթից է, իհարկե, կաթել:

Դարերով մթին ու տիեզերքով
Ե'կ, Տեր, հանգստից ու քնից պոկիր,
Տեսնել Համշենի աղբյուրները զով
Իղձից՝ այս տողում, գոնե մի զրկիր:

[BABAJANYAN]

ՀԱՄՇԵՆԻ ՀՈՂԸ

Անձրևի երկիր՝ մշուշների խիտ,
Երկնքում աստղերդ կաթում են ծիրով,
Գամված եմ Պրոմեթևսի նման վիհերիդ,
Քե'զ, Քաջքար իմ վեհ, կապված եմ սիրով:

Երկիր ձորերի, անտառի խրթին,
Եվ անծանոթ, և միշտ սիրելի,
Անանցելի, ճոխ, մռայլ ու մթին ,
Երգ ու դայլայլով, ու հավքերով լի:

Սիրում եմ, Պարխար, վիհերը քո վես,
Հանդ ու ձորերդ, խոտերդ արծաթ ...
Հովիվներդ թիկնած՝ ստվածների պես,
Խորհում են կյանքի իմաստը այս բարդ:

Ելնում են նորից ծերպերդ,Պարխար,
Քնից տանջահար՝ կապանքից նիհրի,
Ու բիբլիական հոտերդ մարմար
Ելնում են իմ դեմ նման վիհերի:

Ա՜խ, միթե երբեք չի լինի զարթոնք
Այս երազներից քաղցր, թե՝ լեղի,
Նիհրից դարավոր կդառնա՞մ արդյոք,
Կդնե՞մ ոտքս Համշենիս հողին:

[BABAJANYAN]

ՀԱՄՇԵՆԱԿԱՆ ՄՈՏԻՎ

Ջուրն ու քարերն են հիմքդ, Հայաստան,-
Տեսած թռիչքներ օր ու դարերի,
Արարատը վեհ, Վանը՝ սուրբ ոստան,
Երբեք չեն դառնա օսմանին գերի:

Այնտեղ վխտում է հոգին հայության՝
Ուր իշխել կուզի թուրքը բարկնշան,
Բայց ո'չ, քարերը մեր չեն թուրքանում,
Կանգուն են ինչպես Անդրանիկ փաշան:

Կանգուն են: Նրանց ընդերքից խաղաղ
Աղբյուրն է բխում մեր հավերժության,
Խմում են որից համիդներն խարդախ –
Ոչ թե ջուր՝ աղի արցունքն հայության:

Դու գիտեիր, թե բնությունն համառ
Սրով գերելը ոչ վատ է, ոչ՝ լավ:
Սակայն իմացի'ր. Ճորոխի համար
Քո սերն ու լացը ոչ դեղ է, ոչ՝ ցավ:

Մի օր անհապաղ քարը կպայթի,
Ու կփոթորկվի Ճորոխը վարար,
Կելնեն խաչքարեր, լեզվով Մաշրոցի
Կխոսեն, կերգեն Համշենում արար:

Հանուն Արևի ու հանուն Հացի
Թող, որ մեր հոգին զարթնի երգերում,
Թո'ղ խփեն թմբուկ, թո'ղ զուրնան լացի-
Ի լուր աշխարհի – Համշենն է երկնում:

[BABAJANYAN]

Снова тени встают Окуз-кёйя,
Деревянная церковь во мгле,
Отыщу ли там имя твоё я
На поруганной древней земле?

Кто же, прадед ты мой - кочебе?
Или звали тебя - мараба?
Как жилось, как пахалось тебе?
Где скрипела твоя араба?

Из какого ты вырвался плена?
И оставив разрушенный дом,
Почему из ущелий Амшена
Унесло тебя под Самсон?

По каким обжигающим тропам
Плетью гнал тебя янычар?
Лошадь черная давит галопом,
Ты с хурджином на тощих плечах.

Ах, ты прадед мой, прадед убогий,
И крестясь, и судьбы не боясь,
По каким разоренным дорогам
Ты меня, не рожденного, спас?

Сквозь стенания, слезы, обиды
Повторял ты: сберечь бы, сберечь...
Над тобою летал он - Давида
Божьей кары сияющий меч!

Нет! В молчащих камнях Окуз-кёйя,
Если только до них я дойду,
Отыщу на могиле плиту,
Пыль веков всю слезами я смою,
Имя прадеда там я прочту!


ԱՊՈՒՊԱՊԻՍ

Օքյուզ-քեյի ստվերը ելնում է նորից,
Փայտե մատուռն է մնում մշուշում:
Կըգտնե՞մ այնտեղ քո անունն արդյոք՝
Այն հին երկրի պղծված, դառ հուշում:

Ո՞վ ես եղել, պապ, միթե կոչեբե՞,
Կամ կոչել են քեզ այնտեղ- մարաբա՞:
Ինչպե՞ս ես ապրել, հեշտ ե՞ս դու հերկել:
Ու՞ր է ճռռացել քո հին արաբան:

Ի՞նչ գերությունից փրկվեցիր, ինչպե՞ս,
Թողնելով այն շեն օջախը խավար:
Ինչու՞ այն սար ու ձորից Համշենի,
Եվ ինչպե՞ս, ասա', դու Սամսոն հասար:

Քեզ ո՞ր շիկացած կածանով տարավ
Ենիչարը նենգ, մտրակող ու չար,
Կոխկրտելով ձիու սմբակների տակ…
Իսկ դու խուրջինով՝ կքված ու անճար:

Ա'խ, ապուպապ, դո'ւ իմ ապուպապ,
Արհամարելով դառ բախտ ու չարիք,
Ո՞ր ճամփաներով ավեր ու անափ
Փրկեցիր, ասա', ծնունդն իմ գալիք:

Հոգոց-տնքոցով, լացով, նզովյալ.
-Փրկե'լ ու փրկվե'լ,- ասելով կրկին,
Առջևդ փայլող ատյանն էր Աստծո՝
Քաջ Դավթի սուրը՝ մեր Թուր-կեծակին:

Ու եթե հասնեմ ես Օքյուզ-քեյի
Համր քարերին՝ փոշու տակ դարի,
Կգտնեմ, կկարդամ շիրիմաքարին
Իմ մեռած պապի անունը բարի:

Ռուսերենից թարգմանեց ՀԵՆՐԻԿ ԲԱԲԱՋԱՆՅԱՆԸ