Karadere Hemşinlileri

[horyanli]

..

[horyanli]

..

[princemishkin]

Selam,
geçen gün Karadere ve Kizirnos Hemşinlileri hakkında bir yazı okudum. Ama ne yazık ki hangi gazetede ne gün çıktı hatırlamıyorum. Hemşin'de doğup büyümediğim için fazla kelime bilmem, ancak ısırgana eğinç, daha doğrusu eğints dendiğini biliyorum. Yani bizdensiniz

[horyanli]

..

[hagop]

Merhaba Horyanli,

Buyuk gecikmeyle bir hosgeldiniz diyebildigim icin ozur diliyorum.

Trabzon Karadere'nin yukari kisminin cogunlukla oraya göçen Hemşin menşeili Ermenilerden olduğu hakkindaki bulgulariniz, mevcut verilerle tamamen ortusmektedir. Sizin de belirttiginiz gibi, yine ayni bolgenin Arsin ve Yomra ilcelerinin yuksek kisimlari ile daginik olarak Trabzon ilinin diger ilcelerinde de bir miktar koy ayni kokenden gelmektedir.

Trabzon Hemsinlileri hakkinda en cok arastirma yapan ve konu hakkinda en derin bilgi dagarcigi olan kisi Barunak Torlakyan adinda amator bir arastirmaci idi. Kendisi de Karadere dogumlu olan Torlakyan, hayatinin buyuk bir kismini Rusya ve Turkiye dahil cesitli yerlere gocmus Hemsinlilerin anlattiklarini toplamakla gecirdi. Bugun Karadere folkloru hakkinda bildiklerimizin onemli bir kismi kendi katkisi olup, yore hakkinda etraflica yazan en son yazardir (20ci yuzyil). Bildigim kadariyla basilan eserleri henuz Ermenice'den baska dillere cevrilmis degil. Kendisinden once 19cu yuzyilda Karadere hakkinda yazan birkac kisi daha vardi.

Her ne kadar Hemsin havalisinde de az da olsa bazi insanlarin kusaklar once Kars, Van, Erzurum taraflarindan geldikleri hakkinda bilgiler vermelerine karsin, Karadere'de daha genis olarak Ispir, Tercan, Bayburt referanslari var. Tam olarak nasil ispatlanacagini bilemiyorum ama " -el,-al " eklerinin varligi, onemli olcude Hemsin harici Ermeni diyalekt etkilerinin varligini gosterdigini saniyorum. Trabzon sehrindeki Ermeniler ise Hemsin formlu bircok kelime kullanmalarina ragmen yine fiilerde " -el,-al " ekilerini kullaniyorlardi. Yaniliyor olabilirim ama, Trabzon cikisli Rusya Hemsinlilerinde (kismen mi bilemeyecegim) " -uş " eki kullanilmakta. Hangi koyluler kullaniyor, hangileri kullanmiyor arastirmaya deger. Bildigim kadariyla Hemsin haric, Bati ve Dogu diger Ermenice dialektlerin hemen hepsi " -el,-al " eklerini kullaniyor.

Unutmadan sunu da belirteyim, haç yanlizca çarmıh anlaminda degildir, ayni zamanda kilise anlamindadir.

Princemishkin arkadasin soz ettigi makaleyi gordunuz mu acaba? Varsa referansini verebilir misiniz?

[horyanli]

..

[hagop]

-meri kelimesi Ermenice'de ormanlik alan anlaminda. Klasik formu "mayri", diyalektlerde "mari, meri" seklindedir. Zaten verdiginiz isimlerden biri Laşit (laşi bir agac turudur, laşut ise laşi agacligi). Hemsin'de "mayi" sekli var mi bilmiyorum. Belki ilgilenen Hemsinli arkadaslar buraya bir not gecerler.

Türkçe'deki mera (mer'a, otlak) kelimesi Arapca'dan gelmektedir.

"Pire" ve "Abda" sozcuklarinin birkac olasi aciklamasi aklima geliyor. Bence varsayima kalmis bir sey.

"Tsörx" diye bir Ermenice kelime duymadim...olabilir, baska bir dilden de olabilir, bilemeyecegim.

"Xora" enteresan. Ermenice "derin" veya Yunanca "köy" anlaminda olabilir. Burada yorenin Ermeniler gelmeden Yunanca konusan insanlarca meskun oldugu goz ardi edilmemeli diye dusunuyorum.

"Mits" buyuk olasilikla Ermenice "mets=buyuk". Mesela Rize'de yer isimleri olarak Metsovit, Metsdap vs.

[horyanli]

..

[hagop]

Yine merhaba Horyanli.

Osmanli Tapu Defterlerinin verileri eksiksiz olmamasina ragmen, degisik yillari mukayese ederek sozunu ettiginiz goc olayinin teyidine yardimci olabilir diye dusunuyorum. 17ci yuzyil defterleri gunumuz Turkcesiyle yayinlanmaya basladi mi bilmiyorum. Vasi-oglu bana bir cagristirma yapmiyor. Vasil-oglu dememek icin Turkce'de de anlami olan bir sekile degistirmis olabilirler. Vasil, Ermenilerin de bazen aynen bu sekilde kullandigi Yunanca asilli bir erkek ismidir (kralca, şahane anlaminda < basileos=kral; Avrupa dillerine Basil(e) olarak gorulur). Vas(s)ilian soyadiyla insanlar bugun de mevcut. Herhalde degisik yorelerdendirler.

Zannedersem Mehmet Bilgin Surmene'den Bayburt'a geri goc oldugunu soyluyor. Bunun da sebebini Surmene'deki soguklar oldugunu soyluyor. Oyle gozukuyor ki bugunku Surmene'nin kuzeyinde bir takim baska Ermeni koyleri vardi. Goc olayi anladigim kadariyla yorede epeyce gorulen bir durum. Ama bunlarin soguk sebebiyle geriye gitmeleri ne kadar inandirici bilemiyorum. Kendileri zaten soguk yerden gelmis, buna alisik insanler. Belki Bilgin diger yonde olan goc sebebini bununla karistiriyor, bilemeyecegim.

Sizce Hamurgan vadisi ve havalisine de Ermeni gocu olmus mudur?

[horyanli]

..

[hagop]

Bilgileriniz icin yine tesekkurler.