EVET HEMŞİNLİYİM

[Lidulit]

@Hayrik

Peki Karos ne anlama geliyor , Kar tas demek diyorsun , dogrudur . Karos yaylada mesur bir yer , yanliz yayla ismi deyilde , bir alan sirf orda büyük bir tas var ona karos tasi deniliyor . Ben rumca olabilecegini düsünmüstüm bu os eki oldugu icin , ama yaylalarda normalde rumca isimler yok .

[Hayrik]

Bilmedim.
Belki Karhos=burada tas (var)?

[Khachkar53]

Benim köyümün eski ismi TSUPE bu sözcük ne anlama geliyor ? blien varsa yardımcı olabilirmi ?

[Hayrik]

Bati ermenice tsub ցուպ = deynek
Bunun doğu ermenicesi tsup
Tsuber=deynekler
Bu anlamli gelmedi bana
Bi de tsop ցոփ var, bu lehcelerde tsup ola bilir, anlami "bozuk", "çürük". Bu da köy ismine yakișmiyor.

[hagop]

Khachkar53,

Eger koyunuz Tsupe (Findikli Beydere) ise bu isim Lazca'dir. Hemsinlilerin Findikli'daki gecmisi Camlihemsin'deki gibi cok eski degildir.

Bildiginiz gibi gunluk hayatta Hemsinlilerin kullandigi kelimeleri Ermenice sozluklerde bulma isi sizin Hemsince kelime dagarciginiza ve o sozlugun ne kadar genis olmasina bagli. Dediginiz gibi telafuzlar Rize Hemsinliler icin bile zor degil cunku Turkce'de olmayan kh, ts, dz sesleri yorede kelimelerde, yer ve sulale isimlerinde hala kullanilmaktadir. Tabii ki geride kalan kelimeleri ogrenmek caba gerektiren bir sey.

Asırlar geçmesine rağmen Hristiyanlık izleri tam anlamıyla silinememiş dediniz. Ben de sunu ekleyeyim. Rize ve Hopa Hemsinlilerin halen anlamini bildikleri Aspadz=Tanri (standard Bati Ermenicesinde Astvadz) sozcugu Hristiyanlik'tan evveline gidiyor (cok tanrili zamandan kalan Ermeni tanrilardan birinin adi).

[İLLETYUS]

[hagop]

Illetyus,

Cok isabetli noktalara parmak bastiniz. Yazdiginizla hemfikirim. Bilmemek bir dereceye kadar faktor ama daha onemlisi korku. Bazen bu korku kendi kandasinin hatta akrabanin akibeti veya yasama hakki gibi temel insani konularda insanca olmayan yaklasimlara yol acabiliyor. Mesela bazi Istanbul Ermenilerinin, disaridaki Ermenilerin bazilarinin "kotu" Ermeniler olduklarini ima etmeleri (yani kendilerinin "iyi" olduklarini gostermek icin) veya bazi Rize Hemsinlilerin Hopa Hemsinlilerini Ermeni ilan etmeleri (kendilerinin "Ermenilerden gelmediklerini" gostermek icin) buna gosterilecek bircok ornekten yanlizca ikisi.

[Khachkar53]

Deniyor ki batı grubu hemşince konuşmuyor ama Babaannem bizden 2 nesil öncesinin Hemşince konuştuğunu söylüyordu, bize de ancak bir kaç kelimeleri kalmış.


mesela :
Meşuş : Sis ( özellikle kar yağarken söylenir)
Sârt: örümcek
Gayzorig: ateşböceği
Tshax: Çalı ( Biz daha çok kesilen çay sapına deriz)
Titer:Kelebek
Hov : ( bizde heves olarak denir örnek : Bi hov horon vurduk Tsalikan da)
Lagaman : Köpeklere yemek verilen uzun küvete benzer. Türkçesi yalak
Madzik : Yoğurt
Keregin : Yenge (dayı karısı)
Varya : Tavuk
Aha : işte.. ( örnek: Aha da görmeyimisen ??!)
Valla aklıma gelenler bunlar şimdilik... (Hatalı kelimeler varsa düzeltin lütfen )

[hagop]

Khachkar53,

Bati grubunda dil kaybi sureci iki ile alti nesil arasinda degisiyor. Hemsin'i 1800lerin basinda gezen gezginler bircok koyde artik yanlizca ihtiyarlarin Ermenice konustugunu belirtiyorlar. Ama ben sahsen bir koyde 1800lerin sonuna kadar Ermenice konusuldugunu biliyorum. Baskalarinin da olmasi cok mumkun. Koyunuzun ismini vermezseniz bile ilcesininkini verebilir misiniz?

Hollandali dil bilimci Uwe Blasing Hemsinde gunumuze kadar kullanilagelen bircok Ermenice kelimeleri toplayip tasnif etmistir. Bu sozcuklerin sayisi 300 kadardir. Bu konuda iki kitap ve bir genis makale hazirlamistir. Tabii ki kendisi kullanilan butun kelimelere rast gelmedi cunku kendi listelerinde olmayan ama benim surada burada rastladigim en az 100 kadar daha kelime var. Inaniyorum ki benim de rastlamadigim daha onlarca belki 100-200 kelime var.

Verdiginiz kelimeler icin tesekkurler. Bunlarin tumu yukarida verigim sayilarin icindedirler. Bunlar hakkinda birkac not duseyim. Zannederim bunlar sizin icin bir yenilik arzetmiyorlar:

sartpun=orumcek + yuva (pun)
gaydz (halk arasinda gadz)=kivilcim
tsaxut=calilik
lagaman= (lagot kopek yavrusu; aman=kap)
keregin=keri (dayi) + gin (kari)
varya(k)= halk arasinda "varek"
aha = Turkce'ye de girmistir

[Lidulit]

@Hagop

Ben kendim bir liste yapmistim bundan 3 sene önce orda saydigim kelimeler tam 364 kelime idi . Arazi , köy , yayla , dag isimleri haric idi .
Ben aylemden uzaktayim ve oldugum yerde tabiki bu kelimeleri kullanamiyorum insan kullanmadigizamanda unutuyor , unutmasada aklina gelmiyor birden . Ben o listeyi yanliz kayip ettim ve bidahada yapamadim zaten okadar kelimeyi kendibasima yazamam .Her Annemi ziyarete gittigimde buda senede bisefer oluyor hala hic duymadigim kelimeleri duyuyorum o listede bile yer almiyordu , cünkü annemede birden sordummu bütün kelimeler aklina gelip de diyemiyor , öyle konusurken iste aralarina birden söylüyor . Belkim tam bir calisma yapilirsa ve iyi arastirilirsa , bende inaniyorumki böyle bi 500 kelime cikar .

Yukarda Lagot köpek yavrusu demissiniz , bu Ermenistandaki Ermeniler yada türkiye Ermenileri Tarafindanmi kullaniliyor yoksa Rize hemsinliler tarafindami kullaniliyor demek istediniz .

Lagot veyahut Lagod olarakta yazilabilir herhalde . Biz bu kelimeyi Aptal , Sapsal anlaminda kullaniyoruz yanliz bagzi köylerde bu sirf köyler arasinda deyilde ayle icinde bile farkli kullananlar var , Bagzilarinda Erkeke Cocuk demek oluyor . Ben bi ara bu kelimeyi ermenice sözlügünde de bakmistim ve ordada ayni bu sekilde yaziyordu , iki anlami vardi , hem aptal sapsal hemde daha ergenlik cagina gelmemis Erkek cocuk anlaminda yaziyordu .

Bizde köpek yavrusuna Lagot demezler . En azindan bizim köyde ve aylede öyle kullanilmaz , Baska köylerde kullaniliyorsa bilmiyorum.

[hagop]

Lidulit,

Umarim listeni yeniden yazabilme imkani bulursunuz. Siz yaparsiniz, baskalari da yapar ve uzunca bir liste ortaya cikar. Bazen Hemsinliler arazi, köy , yayla , dag vs. isimlerini baska sekilde kullanamiyorlar ama anlamini biliyorlar. Bunlar da kelime dagarciga girer.

Evet lagod/lakot butun gruplar tarafindan kullaniliyor (Ermenistan'da lakot, Turkiye Ermenileri lagod, Rize ve Hopa'da bu ikisinin karisimi). Bizde aileler cocuklarina hem sevecenlikle, hem de azarlarcasina lagod diyebilirler. Yaslilar tarafindan yetiskin genclere de azaarlarcasina lagod denilebilir.

[Hayrik]

Hele bir bakayum dedim professor Acaryanin sözluğune

+Lak= "köpek ve ya başka hayvanin sulu yemeği"
գաւառական բառ, որ հին մատենագրութեան մէջ աւանդուած չէ. սակայն այս արմատից են՝ լակել «շան պէս լիզելով ուտել»
= Բնիկ հայ բառ. original Armenian word

Սիրելի Յակոբ, իրողապէս լակոտ բառը, կարծես թէ առաջացած է լակ բառէն:

Lagaman > lag + aman = köpek mamasi çanaği

[Khachkar53]

Hagop,
Bilgileriniz için çok teşekkür ederim, tabiki bugün Nesil bunların sadece oyun olduğunu Karadenizi parçalamaya yönelik olduğunu düşünüyor, bakın size bir örnek vereyim köyde günlük hayatımızıda çok sık kullandığımız bir kelimeden " Allaise" bu kelime şaşkınlık anlatır bizde örnek vereyim : Allaise dün onlar yaliye enmemişlermiidi ? Burda Alla : Allah İse de İsa perygamberi anlatıyor zanndersem bu benim yorumum hiçbir kaynaktan okumadım. Köyüm Rize Fındıklı Beydere (Tsupe)
Bazı yer isimleri yazacam varsa bildiğniz anlamları sevinirim
Mersug
Surgul
Zendit
Zemag
Akshun
Pashalot
Tishkar
Akhman
Achkhozli
Gocgonoz
Tskavach
Berbut
Mechkader
Poshkhut
Palonit
Simaun
Sakura
Chatak
Chachut

şimdiden teşekkür ederim.

[hagop]

Hayrik arkadasimiz hakli. Hakikaten de sozlukler lagod sozcugunun lag'dan geldigini soyluyorlar. Yani benim zannetigim gibi tersi degil. Bilgi icin tesekkurler.

[hagop]

Khachkar53,

Saydiginiz yer isimleri icin tesekkurler. Bunlardan bir kisminin anlamlari kolayca anlasilir cinsten, otekilerinki anlamak daha zor. Kolaylarindan baslayayim.

Mersug = hayvan yemligi; biz msurk diyoruz, Rize Hemsinliler bazen mersug/mersuk bazan de mesurk diyorlar
Zendit = Hopa Hemsin koyu Zendit'le (simdi Balikkoy) ayni isim; Lazca olduguna eminim
Zemag = yanlis hatirlamiyorsam bir bitki ismi; belki arkadaslar tam ismini bulmakta yardimci olurlar
Gocgonoz = gocgonots (dugme deligi)
Mechkader = arkasi, destegi olan kisi; mechk (arka, bel, sirt) + "a" baglama eki + der (sahip)
Poshkhut = poshkh (bir bitki) + ut ("lik" eki)
Simaun = Sima (bir kadin ismi) + un (Hemsin Ermenicesin'de "nin" cekim hali)
Chachut = gubrelik kurumus yaprak yeri (chach = kuru yaprak + ut = "lik" eki)

Emin olmadiklarim:

Akshun = akshush (sozlukte kaylakhod=kurt otu da deniliyor)
Pashalot = pshalut (dikenlik; push = diken + ut = "lik" eki)
Palonit = palenut (visne agacligi; pal = visne + ut = "lik" eki); Lazca bir isim de olabilir

Bilemediklerim:

Achkhozli (Turkce olabilir)
Chatak (Turkce olabilir)
Sakura
Berbut
Tishkar
Akhman
Tskavach (sagavac olabilir mi?)