Արաբական առաջխացում - 629-885

History of our ethnos
История нашего народа
Miy milletin badmutine
Մեր ազգի պատմությունը։

Արաբական առաջխացում - 629-885

Postby Lion » 22 Mar 2008, 15:48

Բարև Ձեզ!

Հարգելի ընթերցող, լույս են տեսել <<Հայ ժողովրդի ռազական տարեգիրք>> մատենաշարի հերթական հատորները: Այն դրական վերաբերմունքը, որը դուք ցույց եք տալիս գրքիս նկատմամբ, հնարավորություն է տալիս ինձ ավելի ուժեղ տեմպերով աշխատել հերթական հատորների վրա: Ես բազմիցս եմ ասել, սակայն չեմ զլանում կրկնել. շնորհակալություն Ձեզ, որ թույլ եք տալիս մեր ազգի համար այս խիստ օգտակար նախաձեռնությանը շարունակվել, շնորհակալություն Ձեզ, որ հեղինակին տալիս եք անհրաժեշտ ուժ և ոգևորություն` շարունակելու այս դժվարին գործը և ի վերջո շնորհակալություն հենց նրա համար, որ Դուք կաք – դուք ում լինելը ապացուցում է, որ ես իզուր գործ չեմ անում, որ իմ աշխատանքը պետք է մեր ազգին և հետաքրքրում է նրա արժանավոր ներկայացուցիչներին...
Ժողովուրդ ջան - լույս է տեսել տարեգրքի 6 հատոր.
1. Գիրք Տասնութերորդ (629-652)
2. Գիրք Տասնիններորդ (652-700)
3. Գիրք Քսաներորդ (700-748)
4. Գիրք Քսանմեկերորդ (748-782)
5. Գիրք Քսաներկուերորդ (782-849)
6. Գիքր Քսաներեքերորդ (849-885)

Լույս տեսած հատորներում քննարկվում է աշխարհաքաղաքական հսկայական փոփոխությունների հանգեցրած մի ամբողջ դարաշրջանի ռազմական տարեգրությունը`դարաշրջան, որը սկսվեց արաբական նվաճումներով ու առաջխաղացումով, ուղեկցվեց նույն այդ արաբական տիրապետության դեմ տարբեր ազգերի, այդ թվում և մեծապես հայերի բուռն դիմադրությամբ և վերջացավ նրանց տիրապետության թուլացմամբ և աստիճանական անկմամբ: Իրավիճակը առարկայական պատկերացնելու համար ասեմ միայն, որ 629-885 թվականների միջև ընկած ժամանակահատվածում միայն Հայաստանում արաբների դեմ բռնկվեց 10 (!) ապստամբություն...

Մի քանի խոսք գրքերի բովանդակության մասին.
1. Տասնութերորդ գրքում տրված է Խալիֆաթի առաջխաղացման ժամանակաշրջանի Հայ ժողովրդի ռազմական տարեգրությունը: Մանրամասն ներկայացված է.

Այս ժամանակաշրջանում Հայաստանի տարածքը շարունակում էր բաժանված մնալ երկու պետությունների` Բյուզանդիայի և Պարսից թագավորության միջև: Սակայն Բյուզանդիայի և Պարսից թագավորության ծայրահեղ թուլացման պայմաններում կիսված Հայաստանը վայելում էր փաստացի անկախություն:
<<Սակայն այս անգամ էլ հայ ժողովրդին չպիտի վիճակվեր երկարատև խաղաղություն և անկախության պատրանքի վայելում: Արաբական խալիֆաթը, որը ծավալվում և հզորանում էր օրեցօր, կարճ ժամանակում նվաճեց ու հպատակեցրեց Սասանյան Իրանը, ապա նվաճեց բյուզանդահպատակ շատ երկրներ և, շարունակելով իր հաղթական երթը, ոտք դրեց Հայաստան>>,- այսպես է նկարագրում քննարկվող ժամանակաշրջանը Բագրատ Ուլուբաբյանը:

Գրքում շարադրված է.
- Արաբա-Բյուզանդական I պատերազմը (629-659),
- Արաբա-Հայկական I պատերազմը (639-652),
- Արաբա-Պարսկական պատերազմի (634-652) առաջին երկու տասնամյակների իրադարձությունները:

Ըստ էության շարադրված է արաբական առաջխաղացման պատմությունը և ժամանակագրական հստակ հաջորդականությամբ տրված է դեպի Հայաստան արաբների արշավանքների տարեգրությունը: Աշխատությունում մեծ տեղ է հատկացված Հայ ռազմիկների մղած դաշնակցային մարտերի տարեգրությանը: Մասնավորապես արտացոլված է վերջիններիս մասնակցությունը բյուզանդական բանակի կազմում Ասորիքում, Փոքր Ասիայում և Աֆրիկայում, ինչպես նաև արաբական բանակի կազմում Եգիպտոսում մղված մարտերին: Անդրադարձ է կատարվել նաև դեպի Հայաստան թյուրքուտների և խազարների արշավանքների ու ասպատակությունների տարեգրությանը, ինչպես նաև, հայրենական գրականության մեջ առաջին անգամ, նկարագրված է քննարկվող ժամանակաշրջանում արաբական բանակին Արցախ-Ուտիքի թագավորության Հայկական բանակի ցույց տված համառ դիմադրությունը: Հավատացնում եմ, որ որևէ այլ գրքում կամ մենագրությունում դուք չեք գտնի նկարագրված իրադարձությունների նմանակերպ համակարգված, մանրամասն և վերլուծված շարադրանք:
Աշխատության մեջ առանձին ցուցակով ներկայացվել է ըստ մեզ հասած տվյալների բյուզանդական բանակի կազմում մարտերին մասնակցած Հայ ռազմիկների ցանկը: Կրկին առաջին անգամ հայրենական գրականության մեջ վերլուծվել է ընդհանրապես Հայկական հետևակի և մասնավորապես Հայկական հետևակ նետաձիգների ունեցած բացառիկ դերն ու մարտական նշանակությունը: Ցույց է տրված, որ հետևակը ընդհանրապես և հետևակ նետաձիգները մասնավորապես VII դարում և հետագայում ոչ միայն չկորցրեցին իրենց նշանակությունը Հայկական բանակում, այլև զարգացում ապրեցին` անփոխարինելի դառնալով մասնավորապես բյուզանդական բանակում:
Հարգելի ընթերցող. տասնութերորդ գրքում ևս պահպանվել են իմ մեթոդը ձևավորած այն հիմնարար սկզբունքները, որոնք մանրամասն քննարկվել են նախորդ հատորներում:

2. Տասնիններորդ գրքում տրված է Հայոց իշխանապետության ժամանակաշրջանի Հայ ժողովրդի ռազմական տարեգրությունը:

Այս ժամանակաշրջանում Հայաստանի մեծագույն մասում ստեղծվել էր ըստ էության անկախ Հայոց իշխանապետությունը, որը գլխավորվում էր Հայոց իշխանի կողմից և իր ազդեցության տակ ուներ Արևելյան Վրաստանը ու Կուրի ողջ ձախափնյակը: Զգալիորեն ուժեղացավ նաև հայոց իշխանապետության կազմում գտնվող Արցախ-Ուտիքի թագավորությունը, որը փաստացի իր տիրապետությունն էր հաստատել նաև Կուրի ողջ ձախափնյակի վրա:
<<... Հայաստանում օտար տիրապետությունն այնքան էր թուլացել, որ երկրի փաստական տնօրեններն էին դարձել բնիկ իշխանական տների ներկայացուցիչները: Եվ դրա արդյունքն էր տնտեսական ու մշակութային այն վերելքը, որը տեղի ունեցավ այս ժամանակ...>>,- այսպիսի խոսքերով է բնորոշում այս ժամանակաշրջանը Բագրատ Ուլուբաբյանը, իսկ իմաստուն ժողովուրդը, արժանին մատուցելով իր խոհեմ քաղաքականությամբ այս հաջողությանը հիմք դրած Թեոդորոս Ռշտունուն, վերջինիս կերպարը` ի դեմս քեռի Թորոսի, մտցրեց սիրելի էպոսի մեջ:

Գրքում նկարագրված է.
- Հայ-Բյուզանդական I պատերազմը (652-653),
- Արաբա-Հայկական II պատերազմը (653-654),
- Արաբա-Բյուզանդական II պատերազմը (662-678),
- Հյուսիսային IV պատերազմը (662-664),
- Սատչապական Հայաստանի IX ապստամբությունը (666)
- Արաբա-Բյուզանդական III պատերազմը (681-687),
- Հյուսիսային V պատերազմը (681-688),
- Հայ-Բյուզանդական II պատերազմը (687-699),
- Արաբա-Հայկական III պատերազմը (696-700),
- Արաբա-Բյուզանդական IV պատերազմի (690-782) սկզբնական մասը:

Աշխատությունում մեծ տեղ է հատկացված Հայ ռազմիկների մղած դաշնակցային մարտերի տարեգրությանը: Մասնավորապես արտացոլված է վերջիններիս մասնակցությունը բյուզանդական բանակի կազմում Ասորիքում, Փոքր Ասիայում և Աֆրիկայում մղված մարտերին:
Ինչպես և նախկին հատորներում, այստեղ ևս առանձին ցուցակով ներկայացվել է ըստ մեզ հասած տվյալների բյուզանդական բանակի կազմում մարտերին մասնակցած Հայ ռազմիկների ցանկը:

3. Քսաներորդ գրքում տրված է Այրվող մայրամուտի ժամանակաշրջանի Հայ ժողովրդի ռազմական տարեգրությունը:

Այս ժամանակաշրջանում Հայաստանի տարածքը բաժանված էր երկու պետությունների` Բյուզանդիայի և Արաբական խալիֆաթի միջև: Իր գոյությունն էր շարունակում նաև Արցախ-Ուտիքի թագավորությունը:
<<VIII դարի սկզբին Հայաստանը վերջնականապես ընկավ Արաբական խալիֆաթի տիրապետության տակ: Վերջինս Հայաստանին միացրեց նաև Կուրից հյուսիս տարածված երկրամասերը` Արևելյան Վրաստանը և Աղվանքը` ստեղծելով մի վիթխարի կուսակալություն` Դվին կենտրոնով: Իսկ հետագա տասնամյակներն արդեն հայտնի են բռնակալների աննախադեպ չարությունների շարքով, հարկ ու տուրքերի բարձրացմամբ, որոնք նկարագրելիս մեր պատմիչները կարկամում են վշտից և զայրույթից>>...

Այս հատորում մանրամասն շարադրված են.

- Արմենիայի I ապստամբությունը (702-705),
- Արաբա-Խազարական I պատերազմը (706-740),
- Արմենիայի II ապստամբությունը (736-737),
- <<Խնամիական>> պատերազմը (741-742),
- Արաբա-Բյուզանդական IV պատերազմի (690-782) շարունակությունը:

Աշխատությունում կրկին մեծ տեղ է հատկացված Հայ ռազմիկների մղած դաշնակցային մարտերի տարեգրությանը: Մասնավորապես արտացոլված է վերջիններիս մասնակցությունը Արաբա-Բյուզանդական IV և Արաբա-Խազարական I պատերազմներին, ինչպես նաև բյուզանդական բանակի կազմում Թրակիայում ու Կոստանդնուպոլսի պաշտպանության համար մղվող մարտերին: Միաժամանակ առանձին ցուցակով ներկայացվել է նաև ըստ մեզ հասած տվյալների բյուզանդական բանակի կազմում մարտերին մասնակցած Հայ ռազմիկների ցանկը: Մասնավորապես կուզենայի նշել, հարգելի ընթերցող, որ որևէ աշխատության մեջ հնարավոր չէ գտնել այս հատորում իր մանրամասն քննարկումն ու շարադրանքը ստացած Արաբա-Խազարական I պատերազմի նկարագրությունը:
Հիշատակված իրադարձությունները ներկայացված և վերլուծված են` հաշվի առնելով հատկապես օտարազգի աղբյուրների հայտնած խիստ արժեքավոր տվյալները, որոնք հայրենական գրականության մեջ հիմնականում մնացել են ստվերում:

4. Քսանմեկերորդ գրքում արտացոլված է Մաքառման գիշերվա ժամանակաշրջանի Հայ ժողովրդի ռազմական տարեգրությունը:

Այս ժամանակաշրջանում Հայաստանի տարածքը շարունակում էր բաժանված մնալ երկու պետությունների` Բյուզանդիայի և Արաբական խալիֆաթի միջև: Իր գոյությունն էր շարունակում նաև Արցախ-Ուտիքի թագավորությունը:
<<VIII դարի կեսերին խալիֆության ներսում ծայր առան գահակալական խժդժություններ: Օգտվելով այդ հանգամանքից` հայ նախարարները մի քանի անգամ ապստամբություն բարձրացեցին և վերանվաճեցին իրենց ոտնահարված իրավունքները>>...

Գրքում ներկայացված է.
- Արմենիայի III ապստամբությունը (748-752),
- Արաբա-Խազարական II պատերազմը (758-769),
- Արմենիայի IV ապստամբությունը (762),
- Արմենիայի V ապստամբությունը (770),
- Արմենիայի VI ապստամբություն (774-782),
- Արաբա-Բյուզանդական IV պատերազմի (690-782) վերջին փուլը:

Աշխատությունում անդրադարձ է կատարվել նաև Հայ ռազմիկների մղած դաշնակցային մարտերի տարեգրությանը: Մասնավորապես արտացոլված է վերջիններիս մասնակցությունը Արաբա-Բյուզանդական IV պատերազմին, Արաբա-Խազարական II պատերազմին, ինչպես նաև բյուզանդական բանակի կազմում Թրակիայում և Կոստանդնուպոլսի պաշտպանության համար մղվող մարտերին: Միաժամանակ առանձին ցուցակով ներկայացվել է նաև ըստ մեզ հասած տվյալների բյուզանդական բանակի կազմում մարտերին մասնակցած Հայ ռազմիկների ցանկը: Հիշատակված իրադարձությունները ներկայացված և վերլուծված են` հաշվի առնելով հատկապես օտարազգի աղբյուրների հայտնած խիստ արժեքավոր տվյալները, որոնք հայրենական գրականության մեջ հիմնականում մնացել են ստվերում: Մասնավորապես արաբական, հայկական և ասորական աղբյուրների համակողմանի վերլուծության արդյունքում արտացոլված են քիչ հայտնի մի շարք իրադարձություններ: Հաշվի առնելով օտարազգի աղբյուրների հայտնած տվյալները` նորովի շարադրված են հատկապես լայնորեն հայտնի, սակայն մասնագիտական գրականության մեջ զարմանալիորեն մակերեսային վերլուծություն ստացած Արմենիայի III և VI ապստամբությունները: Իրականացված վերլուծության արդյունում ցույց է տրված, որ օրինակ Արմենիայի VI ապստամբությունը իրականում վերջացել է ոչ թե 775 թ-ին, այլ 782-ին: Ընդ որում վերագնահատվել է վերջինիս ձեռքբերումների ու նրա ավարտի վերաբերյալ լայնորեն ընդունված տեսակետը: Աշխատության մեջ ներկայացված է նաև Վրաստանում Բագրատունիների իրականացրած ոչ այնքան հայտնի գործունեությունը, ինչպես նաև այլ հարցերի:

5. Քսաներկուերորդ գրքում արտացոլված է Բացվող լուսաբացի ժամանակաշրջանի Հայ ժողովրդի ռազմական տարեգրությունը:

Այս ժամանակաշրջանում Հայաստանի տարածքը շարունակում էր բաժանված մնալ երկու պետությունների` Բյուզանդիայի և Արաբական խալիֆաթի միջև: Որոշ ժամանակ իր գոյությունը շարունակեց նաև Արցախ-Ուտիքի թագավորությունը, որի անկումից հետո վերջինիս հիմքի վրա առաջացան Դիզակի և Խաչենի իշխանությունները:
<<Նախորդ տասնամյակների անհայտության միջից լուսանում է IX նշանավոր դարը. նշանավոր` ուրիշ շատ ազգերի հետ նաև հայերի համար իր մեծամեծ շարժումներով և քաղաքական կերպարանափոխություններով: Արդեն դարի սկզբին վերանորոգված էր Հայկական սպարապետությունը, որը մենք նորից տեսնում ենք Բագրատունյաց տոհմի ձեռքին>>,- այսպես է այս ժամանակաշրջանում Հայաստանի մեծագույն մասում տիրող քաղաքական դրությունը ներկայացնում իր բերած փաստերի խորությամբ աչքի ընկնող Լեոն:
Այս գրքում տրված են.

- Արաբա-Խազարական III պատերազմը (785-799),
- Արմենիայի VII ապստամբությունը (787-788),
- Արաբա-Բյուզանդական V պատերազմը (790-812),
- Սատրապական Հայաստանի X ապստամբությունը (792-793),
- Արմենիայի VIII ապստամբությունը (793-794),
- Թովմայի խռովությունը (820-822),
- Արաբա-Բյուզանդական VI պատերազմը (825-838),
- Արմենիայի IX ապստամբությունը (829),
- Արաբա-Բյուզանդական VII պատերազմը (841-845):

Աշխատությունում ցույց է տրված նաև Հայ ռազմիկների մղած դաշնակցային մարտերի տարեգրությանը: Մասնավորապես արտացոլված է վերջիններիս մասնակցությունը Արաբա-Բյուզանդական V պատերազմին, Արաբա-Խազարական III պատերազմին, ինչպես նաև բյուզանդական բանակի կազմում Թրակիայում և Կոստանդնուպոլսի պաշտպանության համար մղվող մարտերին: Միաժամանակ առանձին ցուցակով ներկայացվել է նաև ըստ մեզ հասած տվյալների բյուզանդական բանակի կազմում մարտերին մասնակցած Հայ ռազմիկների ցանկը: Աշխատության մեջ անդրադարձ է կատարվել Հայաստանի հյուսիսային նահանգներում և Վրաստանում Բագրատունիների իրականացրած ոչ այնքան հայտնի գործունեությունը, ինչպես նաև Արտանուջի իշխանության ռազմա-քաղաքական ճակատագրին` մի թեմա, որը հայրենական գրականության մեջ գրեթե լուսաբանում չի ստացել: Արտացոլվել են նաև քննարկվող ժամանակաշրջանում Արցախի Դիզակի և Խաչենի իշխանությունների տված ճակատամարտերը ընդդեմ պարբերաբար իրենց տարածք ներխուժող զավթիչների, մի քանի մոռացված ապստամբություններ, մի քանի տասնյակ ճակատամարտեր և այլն:

6. Քսաներեքերորդ գրքում արտացոլված է Բոսոր արշալույսի ժամանակաշրջանի Հայ ժողովրդի ռազմական տարեգրությունը:

Այս ժամանակաշրջանում Հայաստանի տարածքը շարունակում էր բաժանված մնալ երկու պետությունների` Բյուզանդիայի և Արաբական խալիֆաթի միջև:
<<Բուղայի արշավանքից հետո մի նոր դարաշրջան է բացվում հայոց պատմության մեջ: Ու թեև վերջինիս հեռանալուց հետո արաբական տիրապետությունը շարունակվում էր, բայց և այնպես Հայաստանը արդեն մտնում էր... ինքնուրույնության մի դարաշրջան>>,- այսպես է այս ժամանակաշրջանում Հայաստանի մեծագույն մասում տիրող քաղաքական դրությունը ներկայացնում Լեոն` մեկը այն հիանալի պատմաբաններից, ում շարադրանքի գեղեցիկ ոճը հաճախ փչացնում են ավելորդ լացուկոծի, դեպքերը չափազանց մռայլ ու ողբերգական լույսի տակ ներկայացնելու, ինչպես նաև Հայկական բանակը և պետական կառույցները թերագնահատելու երանգները:
Գրքում ներկայացված է.

- Արմենիայի X ապստամբությունը (849-855),
- Արաբա-Բյուզանդական VIII պատերազմը (852-883):

Միաժամանակ ներկայացված է նաև Հայ ռազմիկների մղած դաշնակցային մարտերի տարեգրությանը` վերջիններիս մասնակցությունը բյուզանդական բանակի կազմում Թրակիայում, Կոստանդնուպոլսի պաշտպանության համար, ինչպես նաև արաբական բանակի կազմում խալիֆաթի տարածքում մղվող մարտերին: Միաժամանակ առանձին ցուցակով ներկայացվել է նաև ըստ մեզ հասած տվյալների բյուզանդական բանակի կազմում մարտերին մասնակցած Հայ ռազմիկների ցանկը:
Աշխատության մեջ մասնավորապես անդրադարձ է կատարվել հայ նախարարների մեջ մղվող ներքին պայքարին, մի պայքար, որը խիստ բնորոշ է ֆեոդալական հասարակարգերին, անդրադարձ է կատարվել անկախ պետականությունը վերականգնելու նպատակ հետապնդող հայ նախարարների պայքարին և այլն:

... Բարեկամներ, գրքերը կարելի է գտնել.

- Հանրապետության Հրապարակի երկու գրախանութում
- Մաշտոցի պողոտայի վրա գտնվող նախկին <<Բուկինիստ>> գրախանութում,
- Երևանի պետական համալսարանի կենտրոնական մուտքում գտնվող գրախանութում,
- Բժշկական ուսումնարանի մոտ գտնվող գրախանութում,
- Հարավ-արևմտյան թաղամասի նոր եկեղեցու դիմաց գտնվող գրախանութում:

Բացի այդ ես գտնվում եմ Երևանում, և, եթե ցանկություն կա, ապա կարող եք Lion1700@yandex.ru մաիլով ինձ նամակ ուղարկել, որից հետո գրքերը կստանաք հենց ինձնից` բնականաբար հեղինակային ստորագրությամբ:
Ուզում եմ հայտնել նաև, որ գրքերը լիովին հասանելի են նաև օտար երկրներում գտնվող մեր հայրենակիցներին: Այն ձեռք բերելու համար ընդամենը պետք է Lion1700@yandex.ru մաիլով ինձ ուղարկել հասարակ էլեկտրոնային մի նամակ և ես այն կուղարկեմ փոստով: Նման ձևով ես գիրքը ուղարկել եմ արդեն աշխարհի տարբեր ծայրերում գտնվող իմ հայրենակիցներին...

Եղբայրներ, Ձեր օժանդակությունը ինձ համար անսահմանորեն մեծ նշանակություն ունի, քանզի երբ զգում ես, որ արածդ աշխատանքը դրական արձագանք է ստանում, գնահատվում է, իսկ հաճախ նաև հիմք է հանդիսանում նորանոր աշխատանքների ու գաղափարների լույս աշխարհ գալու համար, թափածդ ջանքերի համար քեզ զգում ես լիովին վարձատրված:

Հարգանքով` Մհեր Հակոբյան
Lion
 
Posts: 28
Joined: 04 Apr 2007, 10:57

Re: Արաբական առաջխացում - 629-885

Postby CRDA-France » 07 Feb 2009, 13:47

Here are some bibliographical pges on this important historical period of Armenia in the Caliphate :

Արամ Տեր-Ղևոնդյանի ծանոթագրությունները հայ-արաբական պատմական և մշակութային հարաբերությունների վերաբերյալ

http://www.globalarmenianheritage-adic. ... rab125.htm

Kind regards from Paris. Nil.
#370
CRDA-France
 
Posts: 9
Joined: 01 Feb 2009, 20:59

Re: Արաբական առաջխացում - 629-885

Postby CRDA-France » 13 Feb 2009, 13:54

= Արաբական Կայսրութեան առաջին արծաթ տիրհեմը կը կրէ Հայստանի անունը - Աբբասյան դրամներիթողակումը Խալիֆաթի "Արմինիա" նահանգում VIII-X դարերում:
http://www.globalarmenianheritage-adic. ... alifat.htm

= Արաբահայ դրաագիտական պատմութիւն,
http://www.globalarmenianheritage-adic. ... ebeyan.htm

Parevner Parizen. Nil. :)
#394
CRDA-France
 
Posts: 9
Joined: 01 Feb 2009, 20:59

Re: Արաբական առաջխացում - 629-885

Postby Hayrik » 13 Feb 2009, 22:38

Աստուծոյ Բարին, շնորհակալութիւն Նիլ:
Hayrik
 
Posts: 193
Joined: 08 Mar 2007, 19:26



Return to History · История · Badmutin · Պատմություն · Tarih

Who is online

Users browsing this forum: No registered users and 9 guests


Rambler's Top100